Unha novela gráfica: La guerra civil española de Paul Preston e un comentario

O día 24 de Outubro de 2019 marcará unha data histórica na complicada e traumática relación entre nós e o noso pasado. O próximo xoves, o ataúde de Franco sairá rodeado dos seus familiares do “Valle de los Caídos” e unha das controversias máis célebres da política estatal chegará ao seu final, e, con algo de sorte, o final desta conversa dará lugar a outras máis profundas que deriven dela. Hainos que din que se están usando os restos do ditador con fins políticos, e teñen razón. Pero non a teñen coma eles pensan. O xeneral do que falamos impúxose sobre un goberno democrático coa forza das armas e a inestimable axuda da industria e os soldados dos seus irmán maiores, as potencias fascistas que, nuns meses dende o final da Guerra Civil, conducirían ao mundo cara unha espiral cada vez máis e máis fonda de morte e destrución nunha escala nunca igualada na historia da humanidade. Logo de esmagados os seus inimigos tras case 3 anos de brutal guerra, reinou, coma un monarca absoluto, durante máis de 40 anos de persecución e humillación para os vencidos. E logo morreu e descansou tranquilo baixo a impoñente cruz, levantada por prisioneiros de guerra, que se converteu na xoia da coroa do seu mausoleo. E durante 40 anos máis seguiu alí, intocable, escondido tralas paredes de pedra do enorme memorial e mellor protexido aínda polas paredes de medo que levantou, e que duraron ata ben despois de que morrera. As paredes que o volveron omnipotente, que fixeron que volvera poñer termos de paz estando morto, ditando amnistía para os seus, dándolle o poder aos seus achegados, impoñendo ao seu sucesor. E intentou outra vez máis, dende debaixo da súa cruz, enterrar con el a memoria e a dignidade dos vencidos. Pero xustamente eso, foi o que non deu feito nunca, nin na vida nin na morte.

Os seu ostentoso mausoleo de rei, o seu Escorial particular, o símbolo do seu poder incuestionado ata despois de morto, non acovardou aos vencidos. E por fin, esta semana, deixará de vixiarnos dende esa montaña maldita. Esperemos que, con algo de sorte, este xesto tan político non sexa o último. Que o sigan outros máis políticos aínda. Que se condene publicamente o seu réxime criminal, que se retiren as medallas aos seus xenerais, que saquen das nosas rúas o seu nome e de todos os que tiveran que ver con el. E non nos podemos quedar aí, non. Que se persigan aos executores das ordes do ditador, que os torturadores que aínda viven pasen os seus últimos días enfrontándose á xustiza que sempre mereceron. Que consultemos ao pobo a súa opinión sobre o xefe de estado que nos impuxo, e, sobre todo, que cada un dos caídos de verdade, dos que morreron na defensa da liberdade e cuxos ósos podreceron debaixo dun carballo ou nunha cuneta, teñan o seu modesto Valle nos mausoleos das súas familias. Que poidan, dunha vez para sempre, cerrarse unhas feridas que levan abertas e sen parar de sangrar 80 anos e que poidamos mirar adiante sen o lastre dunha historia que nos perseguía. Que, en definitiva, non lle deixemos seguir gañando a guerra despois de morto. Para que un símbolo signifique algo non pode representarnos a todos, por forza ten que excluír a alguén para cumprir o seu obxectivo de representar a un grupo. Mentres manteñamos símbolos que exclúen aos vencidos no estado, en monumentos e institucións, a guerra nunca rematará, pois seguirán os vencedores berrando en cada bandeira, tribunal e “Valle” a súa victoria, recordándolle a súa desgracia aos derrotados. Librémonos deles, e lembremos sempre o moito que nos costou, pois non debe voltar a pasar. IVÁN OROIS, 2º BACH